PESEL obowiązkowo dla każdego cudzoziemca

Obcokrajowcy pracujący w Polsce mieli do tej pory duże trudności z uzyskaniem numeru PESEL do celów podatkowych, mimo tego, że ten jest identyfikatorem podatkowym dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, niebędących zarejestrowanymi podatnikami VAT i niebędących płatnikami podatków lub składek ZUS.
Do tej pory jedynym sposobem było zameldowanie się cudzoziemca na terytorium Polski. Brak zameldowania czasowego = brak numeru.
Jeśli nie udawało się uzyskać numeru PESEL, cudzoziemcy występowali o nadanie numeru NIP. Wszystko do czasu, kiedy spora część urzędów skarbowych przestała rozpatrywać wnioski, z uwagi na to, że numer NIP nadaje się przedsiębiorcom, czyli osobom prowadzącym działalność gospodarczą.

Obowiązki administracyjne cudzoziemca

Jak się okazuje, od 1 czerwca 2021 podstawowym obowiązkiem cudzoziemca pracującego w Polsce stanie się POSIADANIE NUMERU PESEL - bez wyjątku dla każdego, który zarobi jakiekolwiek pieniądze na terenie Polski.
Obowiązkiem każdego cudzoziemca - niezależnie od tego czy przyjechał do pracy sezonowej, czy na dłuższy czas - przebywającego na terenie Polski powyżej miesiąca, albo nawet takiego, który po prostu ma zamiar przebywać w Polsce min. miesiąc jest MELDUNEK CZASOWY na terytorium Polski.
Problem w tym, że na pracowniku obcokrajowcu nie ciążą żadne sankcje prawne z tytułu niewywiązania się ze swoich obowiązków opisanych powyżej.
Te sankcje przerzucone zostały na pracodawcę, który nie ma żadnej możliwości prawnej do tego, by jego pracownik posiadał PESEL, czy meldunek.

Problemy z uzyskaniem numeru PESEL przez cudzoziemców

Znowelizowane ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz o ewidencji ludności umożliwiają cudzoziemcom występowanie do urzędów gmin o nadanie numeru PESEL w celu identyfikacji podatkowej. Niestety - praktyka stosowania nowych przepisów jest zgoła odmienna.
Pozwoliliśmy sobie sprawdzić jak to działa w praktyce. Zadzwoniliśmy do urzędów większych miast w Polsce, żeby uzyskać informacje jak uzyskać numer PESEL na potrzeby identyfikacji podatkowej.
W rozmowie z urzędnikami powołaliśmy się na znowelizowany Art.3 ust.1 pkt.1 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników w związku z Art.7 ust.2 i w zakresie określonym w Art.9 ust.4 ustawy o ewidencji ludności. Niestety – w zdecydowanej większości - urzędnicy nie wiedzieli o czym mowa. Być może nie mają jeszcze wiedzy o nowelach przywołanych ustaw, które w praktyce stosowania obowiązują również ich.

Czasowe zameldowanie jako sposób na PESEL

Podczas opisanych powyżej rozmów z urzędnikami dowiedzieliśmy się, że najlepszym – a w większości przypadków jedynym – sposobem na uzyskanie numeru PESEL przez cudzoziemca jest jego czasowe zameldowanie. Wówczas numer PESEL nadawany jest z tzw. automatu. Wszystko byłoby w porządku, gdyby nie fakt, że cudzoziemcy bardzo często nie mogą się zameldować. Powodów jest kilka, a do najczęstszych należą:

1. Brak umowy najmu, albo innego prawa do zajmowanego lokalu,
2. Zamieszkiwanie w hostelu i problem z uzyskaniem jakiegokolwiek zaświadczenia o pobycie w nim,
3. Brak zgody właściciela lokalu na czasowe zameldowanie. Mimo, że zapis w umowie najmu "o braku zgody właściciela na czasowy meldunek" jest niezgodny z prawem, urzędnik analizujący taką umowę, nie może zameldować cudzoziemca, ani wyciągnąć konsekwencji wobec właściciela lokalu,

Spełnienie się powyższych przyczyn uniemożliwiających zameldowanie czasowe cudzoziemca zamyka drogę do uzyskania numeru PESEL. Jedna z urzędniczek poradziła nam znaleźć inny lokal, pod adresem którego można się zameldować. Szkoda, że nasza rozmówczyni nie ma świadomości realiów, którym muszą sprostać przedsiębiorcy i pracownicy. A wystarczyłoby zainteresować się nowelizacją ustaw zmieniających prawo i zasady funkcjonowania nie tylko przedsiębiorców, czy pracowników cudzoziemców, ale także urzędników.

Co zatem może zrobić pracodawca w sytuacji, w której jego pracownik obcokrajowiec nie posiada numeru PESEL?
Niewiele, bo nie posiada żadnych narzędzi prawnych, żeby na pracowniku wymóc uzyskanie tegoż "cennego identyfikatora". Ciążą na nim tylko sankcje.

Konsekwencje dla Pracodawcy

Pracodawca nie ma żadnego wpływu, ani tym bardziej możliwości prawnej, by jego pracownik będący cudzoziemcem posiadał jakikolwiek identyfikator podatkowy. Mimo to, to właśnie on poniesie najboleśniejsze konsekwencje tego, że jego pracownik nie posiada takiego numeru.
Nowe przepisy obowiązujące od 1 czerwca 2021 uniemożliwią płatnikowi podatków (pracodawcy) podawanie ciągu cyfr 00000000000, 11111111111, 99999999999 w PITach 11.
Co to oznacza?
Nie będzie można złożyć zeznania podatkowego za danego pracownika (cudzoziemca), który nie dostarczył pracodawcy numeru PESEL. Za brak złożenia zeznania podatkowego grożą pracodawcy sankcje karno-skarbowe wynikające z przepisów podatkowych.

Nowy pracownik w firmie bez numeru PESEL

Poza konsekwencjami karno-skarbowymi, które są znane i pewne, wśród pracodawców pojawiają się także wątpliwości, czy zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych w ZUS pracownika (obcokrajowca), który nie posiada numeru PESEL będzie w ogóle możliwe. Jest to równie ważne, gdyż brak możliwości zarejestrowania w ZUS nowo przyjmowanego pracownika, może nieść dodatkowe restrykcje prawne. Choćby taką, że brak rejestracji pracownika w ZUS może być potraktowany jako nielegalne zatrudnienie.

Załóżmy, że przyjeżdża do firmy pracownik z Ukrainy. Jest w Polsce po raz pierwszy. Nie ma żadnych doświadczeń i wiedzy by się odnaleźć w gąszczu polskich przepisów. Nie ma kompletnie świadomości tego, że musi mieć jakiś numer identyfikacji podatkowej. Nawet jeśli ją ma, może to po prostu zignorować zakładając, że przyjechał tylko na 3 miesiące - żeby dorobić.
Tak właśnie – najczęściej – myślą i działają osoby przyjeżdżające w ramach ruchu bezwizowego (na paszportach biometrycznych). Są to głównie pracownicy sezonowi, którzy nie mają żadnej motywacji do tego, by wywiązać się z obowiązków administracyjnych, które na nich spoczywają. Jedyną motywacją jest zarobienie pieniędzy.

Brak PESEL = brak zatrudnienia

Wydaje się, że jedynym rozwiązaniem dla pracodawcy w tej patowej i niesłusznie obciążającej go sytuacji prawnej jest niezatrudnianie obcokrajowca, który nie posiada numeru PESEL. Wyjściem jest także dołożenie wszelkich starań, by obcokrajowiec ten numer uzyskał jeszcze przed zawarciem z nim umowy. Później może się to okazać problematyczne, bo w żaden sposób nie da się pracownika zmusić do tego, by dostarczył do firmy właściwy identyfikator podatkowy.
A co w przypadku osób, które już pracują i nie posiadają PESELi? Jedynym wyjściem okaże się groźba zwolnienia takiego pracownika.
Trzeba jednak pamiętać, że gdy pracownik zostanie zwolniony z powodu braku numeru identyfikacji podatkowej - sankcje nie znikną. Każda osoba, która w roku 2021 wykonywała pracę i z tego tytułu osiągnięcia jakikolwiek dochód podlega rozliczeniu podatkowemu. To rozliczenie odbędzie się dopiero w styczniu 2022 roku i to wówczas potrzebny będzie PESEL pracownika, żeby złożyć za niego PIT 11. Jeśli w firmie w roku 2021 pracowały (i już nie pracują) osoby, które PESELu nie miały, Twoja firma będzie miała problem, który z pewnością zakończy się sankcją karno-skarbową za niezłożenie obowiązkowego zeznania podatkowego PIT 11.

Obserwuj naszą stronę - sprawdzimy czy zarejestrowanie cudzoziemca w ZUS będzie możliwe bez posiadania numeru PESEL.